Poradnik uprawy aronii

Aronia jest krzewem mało wymagającym w uprawie. Bardzo dobrze przystosowuje się do praktycznie każdych warunków środowiskowych i glebowych. Można ją uprawiać praktycznie wszędzie za wyjątkiem terenów górskich.
O wytrzymałości krzewów aronii oraz ich zdolności do przystosowywania się do panujących warunków świadczy obecność plantacji tychże roślin na terenach zachodniej Syberii, w strefie lasostepów o ostrym kontynentalnym klimacie.

W porównaniu z innymi roślinami sadowniczymi, aronia jest bardzo odporna na choroby i szkodniki. Swoją odporność zawdzięcza dużej liczbie polifenoli , które skutecznie zabezpieczają ją przed bakteriami i grzybami. Również większość owadów niechętnie żeruje na krzakach aronii ze względu na wysoką zawartość flawonoidów.

Wymagania glebowe i klimatyczne

Aronię można uprawiać praktycznie na wszystkich typach gleb. Podobnie jak większość roślin sadowniczych najlepiej rośnie na żyznych glebach bogatych w próchnicę, jednakże bardzo dobrze radzi sobie również na gorszych glebach.
Zbyt dobra gleba (I-II klasa) w niektórych przypadkach może być nawet problemem, gdyż w tak sprzyjających warunkach aronia ma tendencję do bujnego wzrostu, co może spowodować nadmierny rozrost krzaków utrudniający zbiór mechaniczny owoców. Z tego powodu aronię sadzi się zazwyczaj na glebach klasy III-V, a czasami nawet VI.

Aronia nie ma również szczególnych wymagań klimatycznych. Najbardziej optymalne warunki do jej uprawy panują w strefie umiarkowanej, ale biorąc pod uwagę jej odporność na mróz (nawet przy -35^oC nie zaobserwowano przemarzania korzeni) oraz wysokie temperatury można ją uprawiać w większości miejsc na Ziemi.

Zapotrzebowanie na wodę nie odbiega od potrzeb innych roślin sadowniczych – opady w przedziale 500-600mm rocznie w pełni wystarczają jej do prawidłowego rozwoju. Niedobory wody wpływające na plon mogą się pojawić jedynie podczas lipcowych i sierpniowych suszy, w czasie dynamicznego wzrostu owoców. Uprawiając aronię na glebach V-VI klasy, na terenach gdzie w owych miesiącach powtarzając się susze podczas projektowania plantacji warto pomyśleć o nawadnianiu.

Projektowanie plantacji

Projektując plantację należy dostosować ją do możliwości zbioru mechanicznego – nawet jeśli nie posiadamy jeszcze kombajnu. Optymalna odległość między rzędami wynosi 4 – 4,5 metra. Na słabszych glebach, jeśli zachodzi taka konieczność (bardzo wąska działka) odległość można zredukować maksymalnie do 3.7 metra. Mniejsza odległość uniemożliwi wjazd maszyn po osiągnięciu przez krzew pełnych wymiarów. W przypadku gleb III i IV klasy należy bezwzględnie zachować odstęp minimum 4 metrów.

Sadzonki w rzędach należy sadzić co około 60 centymetrów. Tylko gęste nasadzenie umożliwia prawidłowy zbiór mechaniczny. Dzięki takiemu rozstawowi krzewy szybko stworzą szpaler pozwalający na równomierną pracę kombajnu. Przy sadzonkach posadzonych zbyt rzadko kombajn „szarpie”, łamiąc przy tym gałęzie oraz zostawiając znaczną część owoców. Plantacje o gęstszym nasadzeniu w pierwszych latach dają także proporcjonalnie większe plony, co w krótkim czasie rekompensuje koszty zakupu większej liczby sadzonek.

Rzędy należy starać się wyznaczać w miarę możliwości w poprzek najczęściej występujących wiatrów. Tego typu usytuowanie pozwoli ograniczyć wysuszające działanie wiatru w lecie oraz zgromadzić więcej śniegu w międzyrzędziach w zimie, tym samym zwiększając zapas wody na okres wiosenny.

Na końcach plantacji należy pozostawić nieobsadzony plac o długości około 8 metrów. Umożliwi on swobodną manewrację kombajnem podczas nawracania.
Przy obrzeżach plantacji należy zachować odstęp około 2,5 metra. Ma on za zadanie umożliwić przejazd kombajnu oraz kosiarko-rozdrabniacza.
Podczas projektowanie plantacji o dużej długości rzędów należy także pamiętać o pozostawieniu odstępów co 400-500 metrów na poprzeczne drogi umożliwiające zmianę skrzyń na kombajnie oraz łatwiejsze sprowadzenie maszyn w przypadku awarii.

W przypadku pól o dużym nachyleniu (tereny górskie i podgórskie) krzewy należy sadzić wzdłuż zbocza. Kombajny samobieżne mają wysoko osadzony środek ciężkości co w przypadku zbyt dużego przechylenia bocznego może skutkować nawet przewróceniem się maszyny.

Na co zwrócić uwagę wybierając sadzonki aronii?

Najważniejszą rzeczą przy zakładaniu plantacji jest oczywiście wybór odpowiednich sadzonek. Przy zakładaniu plantacji towarowych aronii należy korzystać wyłącznie z sadzonek wegetatywnych (rozmnożonych poprzez podział krzewu macierzystego) zakupionych w zaufanej szkółce. Sadzonki wegetatywne wiernie przenoszą cechy rośliny matecznej, tym samym gwarantując regularne, wysokie plony (jeżeli zakupiony materiał był dobrej jakości).

Kupując sadzonki generatywne, tzw. „siewki” kupujemy rośliny o losowych cechach. Krzewy powstałe z tego typu sadzonek plonują nieregularnie, zazwyczaj o wiele gorzej niż wyselekcjonowane wegetatywne, oraz mają tendencję do nadmiernego rozrostu co po kilku latach uniemożliwia zbiór mechaniczny.

Sadzonki generatywne (siewki) są znacznie tańsze niż wegetatywne z racji dużo łatwiejszego sposobu produkcji. Należy jednak pamiętać, że od jakości sadzonek zależą zbiory przez kolejne 20 lat. Kupując sadzonki po okazyjnej cenie z niesprawdzonego źródła lub właśnie siewki narażamy się na potencjalne straty przez cały okres owocowania.

Ważną sprawą przy wyborze sadzonek aronii jest również ich odmiana. Najbardziej polecana jest odmiana NERO charakteryzująca się dużą elastycznością pędów oraz ich umiarkowaną wysokością umożliwiającą bezproblemowy zbiór mechaniczny, a także powtarzalnym corocznym owocowaniem.

Do zakładania plantacji polecamy zakupić sadzonki dwu lub trzyletnie. Są one droższe od jednolatek jednakże ich większy koszt bardzo szybko się zwraca – owocują co najmniej rok wcześniej oraz nie są tak łatwo zagłuszane przez chwasty, dzięki czemu w pierwszym roku dużo szybciej rosną.

Wybierając sadzonki aronii należy zwrócić szczególną uwagę na ich system korzeniowy. Powinien on być dobrze rozwinięty, z dużą ilością włośników oraz bez zmian guzowatych. Kupując sadzonki nie należy się kierować wyłącznie ich wysokością, a raczej ilością pędów oraz stosunkiem wielkości korzenia do samej sadzonki.
Kupowana sadzonka nie powinna posiadać zielonych liści. Ich obecność oznacza, że sadzonka została wykopana zbyt wcześnie przed zakończeniem wegetacji, a jej pędy nie są w pełni zdrewniałe.

Przygotowanie pola pod plantację

Prawidłowe przygotowanie ziemi przed sadzeniem pozwala na prawidłowy rozwój aronii oraz oszczędza pracy w pierwszych latach. Przede wszystkim należy oczyścić glebę z chwastów. Ma to szczególne ważne w przypadku obsadzania plantacji sadzonkami rocznymi oraz dwuletnimi, z racji że aronia do czwartego roku życia jest podatna na zachwaszczenie.

Dobrym pomysłem jest, w okresie wegetacyjnym przed założeniem plantacji, zastosowanie przedplonu do wczesnego przeorania np. łubinu czy wyki.

Optymalnym pH do wzrostu aronii jest 6,5. Warto więc na rok przed posadzeniem plantacji zbadać pH gleby i w razie potrzeby przeprowadzić wapnowanie. Na glebach lekkich najlepiej jest stosować wapno magnezowo-węglanowe a na ciężkich wapno magnezowo-tlenkowe.

Na wzrost sadzonek na słabszych glebach bardzo dobrze wpływa nawożenie obornikiem. Stosujemy go około 2 tygodnie przed założeniem plantacji, następnie wszystko należy zaorać oraz zabronować.

Kiedy sadzić aronię?

Badając aronię zaobserwowano, że jest system korzeniowy jest aktywny jeszcze późną jesienią oraz wczesną zimą, do momentu kiedy ziemia nie jest zamarznięta. Z tego powodu najkorzystniejszym terminem do zakładania plantacji jest jesień. Bardziej rozwinięty system korzeniowy zapewnia szybszy wzrost sadzonek na wiosnę. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie aby plantacje zakładać wiosną.

Do sadzenia aronii zaleca się używać delikatnie zmodyfikowanej sadowniczej sadzarki ciągnikowej – sadzarka powinna być wydłużona o 30 cm i pogłębiona o 5-7 cm, tak aby umożliwić swobodne wsadzanie sadzonek na głębokość 35 cm. Głębsze umieszczenie sadzonki w ziemi prowadzi do zwiększenia powierzchni systemu korzeniowego, co pozwala pobierać roślinie większą ilość składników odżywczych. Jest to szczególnie ważne w przypadku plantacji zakładanych na glebach słabszej klasy.

Krzewy aronii należy sadzić co 50-70 cm w zależności od klasy ziemi. Oznacza to, że do założenia 1ha plantacji należy zakupić 4000-5000 sztuk sadzonek. Krzewy posadzone zbyt rzadko mogą nie utworzyć szpaleru co może uniemożliwić lub utrudnić zbiór mechaniczny („szarpanie” kombajnu, łamanie gałęzi oraz niedokładny zbiór owoców).

Po zakończonym sadzeniu glebę należy wyrównać za pomocą brony zębatej.

Nawożenie i opryski

Bardzo ważne jest wspomaganie aronii w pierwszych dwóch latach od posadzenia. Zapewni to dużo szybszy rozwój krzewów, a tym samym szybszy zwrot poniesionych kosztów.

W pierwszych dwóch latach bardzo poważnym problemem jest zachwaszczanie. Krzaki aronii nie mają jeszcze wystarczająco rozbudowanego systemu korzeniowego, aby samemu sobie z nimi poradzić. W pierwszym roku plantację należy pielić ok. raz w miesiącu. Możliwe jest także stosowanie herbicydów, jednakże należy starannie dobrać dawkę, tak aby substancje nie przedostały się do systemu korzeniowego rośliny.

Po osiągnięciu przez młode pędy wysokości około 15 cm można rozpocząć stosowanie nawozów azotowych. Dawka na 1ha to ok. 100kg (w przypadku nawozu Salmag). Można go stosować w czasie wegetacji co około 3-4 tygodnie.

W drugim roku zabiegi wyglądają bardzo podobnie. Od trzeciego roku krzewy aronii powinny same bez problemu zagłuszyć chwasty. Również nawożenie azotowe staje się zbędne, a w przypadku plantacji zakładanych na glebach wysokich klas nawet szkodliwe – może doprowadzić do zbyt dużego rozrostu krzewów, co w przyszłości utrudni zbiór mechaniczny.

Przycinanie aronii

Pierwsze cięcie należy wykonać zaraz po posadzeniu plantacji. Przycinanie aronii jest konieczne w przypadku sadzonek jednorocznych oraz dwuletnich (pod warunkiem, że po posadzeniu mają wysokość powyżej 40 cm). Ma ono za zadanie zbilansować wielkość korzeni, które są zredukowane podczas kopania sadzonek, do części nadziemnej. Jest to szczególnie ważne w przypadku suchych wiosen, podczas których system korzeniowy mógłby nie być wystarczająco wydolny by zaopatrzyć roślinę w wystarczającą ilość wody.

Sadzonki należy ściąć do wysokości ok. 10 cm.

W przypadku wielopędowych sadzonek dwuletnich o silnie rozbudowanym systemie korzeniowym oraz wysokości części nadziemnej poniżej 40 cm nie ma konieczności przycinania.
Podobnie sytuacja ma się w przypadku sadzonek trzyletnich, których dodatkową zaletą jest fakt owocowania rok wcześniej

Zbiory aronii

Zbiór aronii odbywa się zazwyczaj w drugiej połowie sierpnia. Dokładny termin zbiorów zależy od warunków pogodowych panujących w danym roku i może wahać się w przedziale dwóch tygodni.

Owoc jest dojrzały gdy jego szypułka zmieni kolor z zielonego na jasnoczerwony. Nie należy zaczynać zbiorów, zwłaszcza mechanicznym, do póki się to nie stanie. Zielone szypułki trudniej odrywają się od krzewu, zmuszając kombajnistę do zwiększenia siły otrząsaczy, co w konsekwencji prowadzi do uszkadzania krzewów oraz otrząsania zbyt dużej ilości liści.

Bardzo ważną cechą owoców aronii jest ich trwałość. Nawet kilkudniowe przetrzymywanie aronii w skrzyniach po zbiorze nie powoduje jej zepsucia. Umożliwia to zbieranie owoców z dużych powierzchni i jednorazowe dostarczenie całej partii towaru do przetwórni.